Onze geschiedenis
De doopsgezinden in Landsmeer en Den Ilp en de Ilper Vermaning
Rond 1530 worden de eerste bewoners in onze regio bekeerd tot het Doperdom. Zij werden door rondtrekkende oudsten gedoopt op hun belijdenis. Zo is bekend dat op 9 november 1547 de Landsmeerder Jacob Claesz op de brandstapel ter dood gebracht is omdat hij doper was.
Na het debacle van de wederdopersopstand in Amsterdam en de bezetting van Münster (Jan van Leijden), heeft Menno Simonz (1496-1561) de doperse beweging theologisch beter onderbouwd. Sindsdien heten de doopsgezinden ook vaak Mennonieten, deze naam wordt over de hele wereld gebruikt behalve in Nederland.
Aan het einde van de 16e eeuw begonnen zich de eerste doopsgezinde gemeenten te vormen. Aangenomen wordt dat de gemeente in Den Ilp rond 1590 gevormd is. Over de doopsgezinden gemeenten in Landsmeer is minder bekend. Waarschijnlijk zijn in de 17e eeuw twee gemeenten in Landsmeer gesticht. Een “Friese” gemeente en een gemeente “Oude Vlamingen”. Deze benamingen duiden op de stroming binnen de doopsgezinde beweging waartoe deze gemeente behoorden. Reeds aan het einde van de 17e eeuw zijn al deze gemeente samengegaan tot de gemeente “Den Ilp-Landsmeer”, waarschijnlijk is ook de gemeente in Ilpendam tot de nieuwe gemeente toegetreden.
In de eerste jaren kwamen de dopers in het geheim bijeen in huiskamers, in schuren, in het open veld en zelf aan boord van boten. Na de tijd van de vervolgingen konden de doopsgezinden kerkgebouwen in gebruik nemen, zij het dat het wel achteraf moest. Mooi voorbeeld hiervan is de Vermaning in de Beemster die er uit ziet als een boerderij. De eerste Vermaning in Den Ilp is aan het begin van de 17e eeuw gebouwd. Deze Vermaning is op 11 augustus 1674 door een orkaan verwoest. In 1675 is een nieuwe gebouwd. Ook dit was een schuilkerk in de vorm van een boerderij. In de nacht van 4 op 5 februari 1863 is deze Vermaning door de bliksem getroffen en afgebrand.
Op 9 mei 1864 is de eerste steen gelegd voor voor een nieuwe Vermaning, die in 1865 in gebruik is genomen. Dit was geen schuilkerk meer, maar een “Waterstaatskerk”. Het gebouw is ontworpen door een ingenieur van Rijkswaterstaat.
In Noord Holland staan nog een aantal van deze Vermaningen (bijvoorbeeld in de Kanaalstraat in Purmerend, in Middelie, Twisk, Burgervlotbrug). Aangezien de Ilper Vermaning “op een koopje” gebouwd moest worden, was het geheel bouwkundig niet best. Er is altijd sprake van vochtdoorslag geweest. In de jaren 50 van de vorige eeuw is de houten vloer, wegens houtrot, verwijderd. Hierdoor is een deel van het verband uit de fundering gehaald. Mede door andere oorzaken, zoals de demping van de wegsloot, het toenemende verkeer en het uitgraven van het Twiske, is er een grote druk op de fundering komen te staan.Uiteindelijk is de fundering gebroken en is de Vermaning steeds sneller in het veen wegzakt. In 1986 was de situatie dusdanig verslechterd dat afbraak de enige optie was. Op 31 december 1986 werd de laatste dienst gehouden. En begin 1987 volgde de sloop.
Nadat, middels acties en een uitgebreid “bedel” programma, de financiering rond was, kon in 1988 met de bouw van de nieuwe Vermaning worden begonnen en was deze in november 1988 gereed. Bij het ontwerp van deze Vermaning is teruggegaan naar het oude idee van de schuilkerk en gebaseerd op het ontwerp van een boerenschuur.
Van de Vermaningen van de doopsgezinde gemeenten in Landsmeer is geen afbeelding bekend. De Friese gemeente kwam samen aan het Zuideinde (ter hoogte van de Papegaai/jufrouw Tok Tok) en de Oude Vlamingen aan het Noordeinde wat nu nummer 145 is en waar vroeger de dierenarts praktijk van Knibbe en de wereldwinkel gevestigd waren.
Het begrip Vermaning: In de loop van de tijd is de betekenis van dit woord veranderd. In de tijd van de eerste dopers werd hiermee elkaar aansporen en bemoedigen in het geloof bedoeld. Wij zien onze “Vermaning” niet als kerk, maar als aanmoedigingsplek voor allen die binnenkomen. Wij spreken ook graag over de woonkamer van onze gemeente.
In latere tijden heeft het begrip vermaning meer de betekenis van bestraffend toespreken gekregen.